Özet

Bu bildiride, Manisa-Alaşehir bölgesinde jeotermal kaynak arayışı hedefi ile kazılan 6 adet derin (3000+ m) kuyuda GEOS Enerji tarafından uygulanan atık azaltıcı sistemlerin uygulamaları ve sonuçları değerlendirilmiştir. Sondaj operasyonlarında oluşan sondaj atığı miktarının metre başına 0,8-1,2 ton aralığında değişim gösterdiği hesaplanmıştır. Bu rakamlar doğrultusunda Türkiye’de yılda milyon ton seviyelerinde sondaj atığı oluşmaktadır. Bu atıklar, kullanılan kimyasal katkı malzemeleri ve kesilen kayaç yapılarında bulunan ağır metal içeriğiyle tehlikeli sınıfa geçebilmektedir. GEOS Enerji, oluşan atığı sondaj sahalarına kurduğu mobil sistem kullanarak yerinde ayrıştırmayı ve geri kazanım yolu ile azaltmayı hedeflemiştir.

Atık suların geri kazanımında fiziksel ayrıştırma öncesinde kimyasal müdahaleler yapılmış ve koloit ebatlarda parçacıkların sudan uzaklaştırılması sağlanmıştır. Sondaj kesintileri ile kaybedilen ve atık durumuna geçen sondaj akışkanı ise fiziksel işlemlerle geri kazanılmış ve tekrar tekrar kullanılmıştır. Son olarak sondaj akışkanına yapılan sürekli temizlik ve bakım sayesinde kullanım ömrü uzatılmış, seyreltme kaynaklı oluşacak atıkların önüne geçilmiştir. Atık oluşumunu ve kaynak tüketimini azaltmaya yönelik olan bu sistemin kullanımı sonucunda 15m3 /gün seviyesinde su tüketiminin önüne geçilmiş, %35-45 seviyesinde sondaj akışkanı kimyasalları kullanımı azaltılmıştır. Oluşan atık miktarı ise %70 üzerinde azalım ile 0,2-0,3 ton/metre seviyelerine gerilemiştir. Geri kazanılamayan ve atık olarak kalan kısım ise %20-30 arası nem miktarına sahip, katı formda ve taşınmaya uygun haldedir. Kalan sondaj atığı, çimento üretiminde alternatif hammadde olarak kullanılabilir veya düzenli depolama tesislerine kabul edilebilir niteliktedir. Sondaj atıklarının taşınması ve yönetmelikler dâhilinde bertaraf edilmesi ise belli bir ekonomik değer oluşturmaktadır. Ancak denetimdeki aksaklıklar ve sondaj atıklarının Atık Endüstrisi tarafından öncelik görmemesi sondaj atıklarının yönetiminde en büyük sorun durumundadır.